عوارض مصرف بی رویه استامینوفن

استامینوفن چیست؟

استامینوفن در آمریکا بیشتر با نام تجاری تایلنول (Tylenol) شناخته می‌شود. دارویی است که عمدتاً به‌عنوان تب‌بر و مسکن در همۀ سنین اعم از نوزادان، کودکان و بزرگسالان کاربرد دارد.

استامینوفن دارویی مفید و پرکاربرد است که می‌توان آن را بدون نسخه (Over the Counter) از داروخانه‌ها تهیه کرد؛ اما، باید در نظر داشت که مصرف بیش از حد استامینوفن می‌تواند به کبد آسیب جدی بزند.

حداکثر دوز مجاز روزانه استامینوفن چقدر است؟

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) توصیه می‌کند که مصرف روزانۀ استامینوفن در یک فرد سالم بزرگسال نباید از ۴۰۰۰ میلی‌گرم یا ۴ گرم در روز تجاوز کند.

متأسفانه فاصله بین حد مجاز مصرف روزانۀ دارو و میزانی که به کبد آسیب می‌زند بسیار اندک است و همین امر عامل بسیاری از مسمومیت‌ها با استامینوفن است. به همین دلیل، کمپانی سازندۀ تایلنول سقف مصرفی روزانۀ استامینوفن را از ۴۰۰۰ میلی‌گرم به ۳۰۰۰ میلی‌گرم کاهش داده است که داروسازان و پزشکان بسیاری با آن موافقت کرده‌اند.

در بعضی از افراد، میزان مجاز مصرف روزانه از این هم کمتر است. برای مثال، افراد مبتلابه بیماری‌های کبدی، کسانی که روزانه بیش از حد معمول از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنند و کسانی که با داروی ضدانعقاد وارفارین درمان می‌شوند ممکن است سریع‌تر دچار آسیب کبدی ناشی از مصرف استامینوفن شوند و باید استامینوفن را با احتیاط بیشتری مصرف کنند.

مصرف زیاد قرص استامینوفن

استامینوفن درکل یک داروی نسبتاً ایمن است؛ اما درصورتی‌که، در مصرف آن زیاده روی شود باعث ایجاد آسیب‌های جدی به سلامت بدن می‌شود.

خوردن قرص استامینوفن به تعداد زیاد و یک‌باره می‌تواند موجب مسمومیت شود که بسیار خطرناک است. همچنین خوردن قرص استامینوفن به تعداد زیاد در زمان طولانی باعث ایجاد مسمومیت حاد نمی‌شود؛ اما، به کبد و کلیه و ارگان‌ها دیگر بدن آسیب می‌زند.

علائم و عوارض خوردن تعداد زیاد قرص استامینوفن

علائم مصرف بیش از حد (Overdose) استامینوفن معمولاً شامل بی‌اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و درد در قسمت راست و بالای شکم است.

اگرچه مشکلات ناشی از مصرف استامینوفن در بیشتر موارد درمان‌پذیر است. گاهی اوقات مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند به نارسایی کبد بینجامد که درصورت درمان‌نشدن سریعاً می‌تواند باعث مرگ بیمار شود.

شخصی که استامینوفن بیش از حد مصرف کرده است معمولاً نیاز به بستری در اورژانس یا بیمارستان و انجام تست خون جهت تعیین سطح استامینوفن در خون و سایر آزمایش‌های کبدی دارد. درمان می‌تواند شامل شستشوی معده، تجویز سرم و داروهایی باشد که به دفع سریع‌تر استامینوفن از بدن کمک کند.

عوارض مصرف طولانی‌مدت استامینوفن

استامینوفن، بعد از مصرف و جذب، در کبد پردازش و متابولیزه می‌شود و درنهایت از طریق کلیه دفع می‌شود. در حالت عادی در اشخاصی که سالم هستند مصرف دوزهای پایین این دارو مشکلات جدی ایجاد نمی‌کند. اما، در کسانی که بیماری کبدی، کلیوی یا گوارشی دارند مصرف این دارو حتی در دوزهای پایین هم می‌تواند آسیب برساند.

استامینوفن باعث مهار تولید و ایجاد یک سری فاکتورهای محافظت‌کنندۀ معده می‌شود. مصرف طولانی‌مدت استامینوفن و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی دیگر، مثل پروفن، باعث آسیب‌پذیری بیشتر معده شده و در طولانی‌مدت ممکن است موجب خونریزی و زخم معده شوند.

همچنین دفع متابولیت‌های استامینوفن از کلیه و اثری که خود دارو بر عروق کلیه دارد، درصورت مصرف طولانی‌مدت، باعث ایجاد آسیب به کلیه می‌شود که حتی می‌تواند به نارسایی کلیه بینجامد. افرادی که فشارخون و بیماری زمینه‌ای کلیوی دارند باید در مصرف این‌گونه داروها حساسیت بیشتری داشته باشند.

دلایل عمدۀ مصرف بیش از حد و مسمومیت با استامینوفن چیست؟

مهم‌ترین دلیل، مصرف هم‌زمان چندین داروی مختلف است که هر کدام شامل مقداری استامینوفن هستند. در حدود ۶۰۰ داروی متفاوت وجود دارند که حاوی استامینوفن‌اند که بسیاری از آن‌ها مانند داروهای سرماخوردگی، تب‌بر یا مسکن بدون نسخه تهیه می‌شوند.

از جمله می‌توان به داروهای سرماخوردگی مانند Theraflu، DayQuill، NyQuil، Dimetapp اشاره کرد که بسیاری از افراد از وجود استامینوفن در آن‌ها بی‌اطلاع هستند و ممکن است این داروها را همراه سایر مسکن‌های حاوی استامینوفن استفاده کنند.

دلیل دیگر نوشیدن الکل است. افرادی که باید روزانه داروهای حاوی استامینوفن مصرف کنند بهتر است از نوشیدن الکل زیاد اجتناب کنند؛ چون مصرف هم‌زمان استامینوفن و الکل خطر آسیب کبدی را بالا می‌برد.

خودکشی با استامینوفن

یک دلیل دیگر از مصرف زیاد و یک‌باره استامینوفن اقدام به خودکشی است که ممکن است با استامینوفن به تنهایی یا با ترکیبی از قرص‌های مختلف انجام شود. درصورتی‌که دوز مصرفی استامینوفن بالا باشد و شخص دیر به مرکز درمانی منتقل شود معمولاً آسیب‌های بسیار جدی و برگشت‌ناپذیری ایجاد می‌شود.

ممکن است فردی به قصد جلب‌توجه، با این تفکر که استامینوفن داروی بی‌خطری است، اقدام به خودکشی کند که درصورت مصرف دوز بالای استامینوفن اتفاقاً این دارو بسیار خطرناک است و موجب بستری در icu و حتی مرگ می‌شود.

برای پیشگیری از مشکلات ذکرشده چه باید کرد؟

همواره برچسب داروها را به دقت مطالعه کنید تا از وجود استامینوفن در آن‌ها آگاه شوید و داروهایی که هم‌زمان حاوی استامینوفن هستند مصرف نکنید.

درمورد داروهای بدون نسخه(Over the Counter) ، قسمت Active Ingredient را بخوانید که معمولاً لغت Acetaminophen در آن به‌صورت درشت‌تر یا های‌لایت چاپ شده است.

اگر استامینوفن را به‌عنوان مسکن مصرف می‌کنید و با وجود مصرف بالاترین حد مجاز هنوز درد دارید، هرگز دوز مصرفی داروی تجویز‌شدۀ خود را بدون مشورت با پزشک معالج یا دکتر داروساز بالا نبرید.

اگر شک دارید که دو دارو که باید هم‌زمان مصرف کنید حاوی استامینوفن هستند، حتماً با دکتر داروساز مشورت کنید. آخرین توصیه‌ای که درمورد همه داروها صادق است این است که، قرص‌های استامینوفن را در قوطی‌های دربسته و دور از دسترس کودکان قرار دهید.

برای پیشگیری از آسم چه باید کرد؟

آسم یک بیماری تنفسی است که بسیار شایع است و افراد زیادی در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند. این بیماری اغلب با حملات تنگی نفس و سرفه نمایان می‌شود.

سطوح پیشگیری بیماری آسم

درحقیقت پیشگیری از آسم به دو جنبۀ کلی، پیشگیری از ابتلا به آسم و پیشگیری از بروز حملات آسم (مدیریت بیماری) تقسیم می‌شود.

بیماری آسم کاملاً قابل پیشگیری نیست؛ چراکه ویژگی‌های ژنتیکی و عملکردی بدن در ابتلا به این بیماری نقش دارند. بااین‌حال می‌توان، با رعایت موارد زیر و کاهش مواجهه با عوامل خطرآفرین برای این بیماری، تا حدی از ابتلا به آسم پیشگیری کرد:

  • اجتناب از مصرف سیگار، قلیان و سایر دخانیات؛
  • استفاده از ماسک در هوای آلوده؛
  • پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی؛
  • دوری از مواد حساسیت‌زا

برای پیشگیری از آسم چه باید کرد؟

اکنون به بررسی چهار راهکار اساسی برای پیشگیری از بیماری آسم می‌پردازیم تا اهداف زیر حاصل شوند:

  • بیماری آسم غیرفعال باشد؛
  • بتوانید ورزش کنید؛
  • تمام شب بدون علائم آسم بخوابید؛
  • مرتباً به کار و تحصیل خود بپردازید؛
  • هیچ ویزیت اورژانسی نداشته باشید و بستری نشوید.

محرک‌های آسم خود را بشناسید و تماس با آن‌ها را به حداقل برسانید

اجتناب از محرک‌های حملات آسم بهترین راه برای کاهش نیاز شما به دارو و جلوگیری از حملات آسم است. ابتدا باید یاد بگیرید که این محرک‌ها چه هستند. هر زمان که دچار آسم شدید، به این فکر کنید که روز گذشته کجا بودید و چه می‌کردید.

برای مثال اگر به گرد و غبار حساسیت دارید، باید یک پوشش هواگیر در اطراف بالش و تشک خود قرار دهید. همچنین ممکن است بخواهید با پزشک خود درمورد درمان‌های آلرژی صحبت کنید که ممکن است به جلوگیری از علائم آلرژی کمک کند.

محرک‌های حملات آسم

شایع‌ترین مواردی که محرک بروز حملات آسم هستند عبارت‌اند از:

  • آلودگی هوا؛
  • آلرژی؛
  • هوای سرد؛
  • ویروس سرماخوردگی یا آنفولانزا؛
  • ورزش؛
  • سینوزیت؛
  • دود؛
  • عطرها.

داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید

داروهای آسم معمولاً از طریق دستگاهی به نام نبولایزر استنشاق می‌شوند. برای اینکه دستگاه‌های استنشاقی به‌خوبی کار کنند باید از آن‌ها به‌درستی استفاده کنید. بیش از نیمی از افرادی که از دستگاه‌های استنشاقی استفاده می‌کنند به‌درستی از آن‌ها استفاده نمی‌کنند.

از پزشک خود بخواهید روش صحیح استفاده از دستگاه را به شما آموزش دهد و در هنگام آموزش دقت کافی داشته باشید و سعی کنید از صحیح‌بودن استفاده از دستگاه مطمئن شوید.

اغلب کسانی که به آسم مبتلا هستند باید چند نوع داروی مختلف مصرف کنند. البته کسانی که بیماری آن‌ها خیلی خفیف است ممکن است تنها نیاز به مصرف یک دارو داشته باشند. در مواقعی که تعداد داروهای شما زیاد است ممکن است در مصرف آن‌ها دچار اشتباه شوید. می‌توانید زمان مصرف داروهایتان را یادداشت کنید تا در موعد خود آن‌ها را مصرف کنید. مصرف صحیح و به‌موقع داروها یکی از مهم‌ترین کارها برای پیشگیری از بیماری آسم است.

ممکن است داروها برخی عوارض جانبی داشته باشند؛ اما، سود آن‌ها از عوارض جانبی‌شان بیشتر است. بااین‌حال درصورتی‌که هنگام مصرف داروهایتان دچار علائم بخصوصی شدید، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

بیماری خود را بشناسید

دوره‌های حملات آسم تقریباً هرگز بدون هشدار رخ نمی‌دهند. برخی از افراد گروهی از علائم اولیه را تجربه می‌کنند، ازجمله:

  • سرفه؛
  • سفتی قفسه سینه؛
  • احساس خستگی؛
  • گیجی.

راه‌های هوایی مانند شاخه‌های یک درخت منشعب می‌شوند و راه‌های اصلی و بزرگ هوایی به زیرشاخه‌های زیادی منشعب می‌شوند. علائم اصلی و شدید آسم تا هنگامی که اغلب راه‌های هوایی مسدود نشده باشند ایجاد نمی‌شوند. علائم اولیه اغلب هنگامی رخ می‌دهند که گروه کمی از این راه‌های هوایی انتهایی درحال انسداد باشند. بنابراین مصرف داروها (خصوصاً آن‌هایی که حملات را تسکین می‌دهند) نقش مهمی در جلوگیری از بروز حملات دارند.

یک دستگاه ساده و جیبی به نام پیک فلومتر وجود دارد که می‌تواند به تشخیص تنگی در راه‌های هوایی، چند ساعت یا حتی چند روز قبل از احساس علائم، کمک کند. پیک فلومترها اشکال و سبک‌های مختلفی دارند. از پزشک خود بپرسید که کدام یک برای شما مناسب است. پزشک شما ممکن است تنگی راه‌های هوایی‌تان را به مناطق (سبز = ایمن، زرد = احتیاط، قرمز = اضطراری) تقسیم کند و برای شما برنامه‌ای تهیه کند. عدد پیک جریان به شما کمک می‌کند بدانید:

  • کدام دارو را مصرف کنید؛
  • چه مقدار مصرف کنید؛
  • چه زمانی آن را مصرف کنید؛
  • چه زمانی با پزشک خود تماس بگیرید؛
  • چه زمانی باید به دنبال مراقبت‌های اضطراری بود.

بدانید وقتی آسم شما بدتر می‌شود باید چه‌کاری انجام دهید

اگر برنامۀ مدیریت آسم خود را بشناسید و از آن پیروی کنید، دقیقاً می‌دانید که درصورت بروز یک حملۀ آسم یا اورژانس چه‌کاری باید انجام دهید.

در مواردی ممکن است نیاز باشد هرچه سریع‌تر به اورژانس مراجعه کنید. بعضی مواقع تنها مصرف داروهای مهارکنندۀ حملات کافی است. به‌هرحال حتماً این موارد را از پزشک خود سؤال کنید و از دستورات پزشک نیز کاملاً پیروی کنید.

واکسن برای پیشگیری از بیماری آسم

همان‌ گونه که گفتیم، سرماخوردگی و آنفولانزا از محرک‌های بیماری آسم هستند که می‌توان با پیشگیری از ابتلا به آن‌ها از بروز حملات آسم جلوگیری کرد.

آسم احتمال ابتلا به عوارض آنفولانزا مانند ذات‌الریه و بستری‌شدن در بیمارستان به‌دلیل آن را افزایش می‌دهد. هر فرد بالای 19 سال باید هر 5 تا 10 سال یک‌ بار واکسن پنومونی (به نام پنومواکس) تزریق کند. با ابتلا به آسم همچنین شانس بیشتری برای ابتلا به ذات‌الریه پنوموکوکی، که یک نوع شایع پنومونی باکتریایی است، وجود دارد. برای محافظت در برابر این بیماری‌ها و برای محافظت در برابر کزاز، دیفتری و سیاه‌سرفه باید واکسن Tdap به همراه واکسن زوستر (برای در امان ماندن از زونا) تزریق شود.

اگر پزشک متوجه شود که شما آلرژی دارید، واکسن‌های آلرژی (ایمونوتراپی) ممکن است به پیشگیری از علائم آلرژی و جلوگیری از بدترشدن آسم شما کمک کند. با تزریق واکسن‌های آلرژی، پزشک دوزهای کمی از مواد آلرژی‌زا را در یک برنامه منظم به زیر پوست شما تزریق می‌کند. با گذشت زمان، بدن شما ممکن است به مادۀ آلرژی‌زا عادت کند و درصورت قرارگرفتن در معرض آن‌ها کمتر پاسخ دهد.